The object of research, development or design (in Russian) : Четыре дикорастущих вида вишни Казахстана: вишня кустарниковая (Prunus fruticosa Pall.), вишня красноплодная (Prunus erythrocarpa (Nevski) Gilli), вишня тянь-шаньская (Prunus griffithii var. tianshanica (Pojark.) Ingram) и вишня бородавчатая (Prunus verrucosa Franch.).

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жабайы шие төрт түрі: дала шиесі (Prunus fruticosa Pall.), Тянь-Шань шиесі (Prunus griffithii var. tianshanica (Pojark.) Ingram), қызыл шиесі (Prunus erythrocarpa (Nevski) Gilli) және сүйелді шие (Prunus verrucosa Franch.).

Aim of work (in Russian) : Фенотипическое и молекулярно-генетическое изучение биоразнообразия видов вишни (Prunus spp) в Казахстане и сохранение образцов гермоплазмы на основе методов биотехнологии и криоконсервации in vitro.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстандағы шие түрлерінің (Prunus spp) биоалуантүрлілігін фенотиптік және молекулалық-генетикалық зерттеу және биотехнология және in vitro криоконсервациялау әдістері негізінде гермоплазма үлгілерін сақтау.

Методы исследования (на русском) : Фенотипическое описание дикорастущих образцов вишни производилось согласно международным дескрипторам (Cherry Descriptors, 1985; Höfer, Giovannini, 2017). Метод культуры тканей растений использован для введения в культуру in vitro изолированных зародышевых осей и микроклонального размножения (Plant Tissue Culture, 2011). Геномную ДНК из листьев вишни выделяли по модифицированному методу Doyle and Doyle (1990). Проводится сравнительный анализ по единому стандартизированному протоколу с использованием набора из 16 микросателлитных (SSR) маркеров, рекомендованных для видов вишни Европейской Программой Сотрудничества в Области Генетических Ресурсов (The European Collaborative Programme for Genetic Resources (ECPGR). ДНК-баркодирование проводится секвенированием трех хлоропластных регионов (rbcL, trnH-psbA, matK) и одного ядерного (ITS) (Batnini et al, 2019; Hürkan, 2020; Sayed et al., 2022).

Методы исследования (на казахском) : Жабайы шие үлгілерінің фенотиптік сипаттамасы халықаралық дескрипторлар бойынша жүргізілді (Cherry Descriptors, 1985; Höfer, Giovannini, 2017). Өсімдік ұлпаларын өсіру әдісі оқшауланған ұрық осьтерін in vitro культурасына және микрокөбейтуге енгізу үшін пайдаланылды (Plant Tissue Culture, 2011). Геномдық ДНҚ Doyle and Doyle (1990) модификацияланған әдісі арқылы шие жапырақтарынан бөлініп алынды. Генетикалық ресурстар саласындағы Еуропалық Ынтымақтастық Бағдарламасы (The European Collaborative Programme for Genetic Resources (ECPGR) ұсынған 16 микросателлиттік (SSR) маркерлердің жиынтығын пайдалана отырып, бірыңғай стандартталған хаттама бойынша салыстырмалы талдау жүргізілуде. ДНК-баркодтау үш хлоропласт аймағын (rbcL, trnH-psbA, matK) және бір ядролық аймағын секвенирлеу арқылы жүзеге асырылады (ITS) (Batnini et al. 2019; Hürkan, 2020; Sayed et al., 2022).

Obtained results and novelty (in Russian) : Продолжены экспедиционные выезды в Алматинскую, Туркестанскую и Костанайскую области, а также в Республику Узбекистан для сбора растительного материала четырех видов дикорастущей вишни. Были собраны плоды и листья (для введения в культуру in vitro и молекулярно-генетического анализа) 51 образец вишни тянь-шанской (Prunus griffithii var. tianshanica); 50 образцов вишни бородавчатой (Prunus verrucosa Franch.); 33 образца вишни красноплодной (Prunus erythrocarpa (Nevski) Gilli) и 31 образец вишни кустарниковой (Prunus fruticosa Pall.). Продолжена работа по введению растительного материала в культуру in vitro. Впервые создана коллекция асептических растений, состоящая из 25 образцов четырех дикорастущих видов вишни. В настоящее время в культуре in vitro поддерживается 2300 асептических побегов четырех видов вишни, которые будут использоваться для разработки протокола криоконсервации и создания криогенной коллекции. Впервые проводится молекулярно-генетическое изучение четырех видов вишни Казахстана. Продолжается работа по выделению и очистке ДНК, баркодированию, проведению анализа образцов по SSR маркерам дикорастущих видов вишни.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алматы, Түркістан және Қостанай облыстарына, сондай-ақ Өзбекстан Республикасына экспедициялық сапарлар жабайы шиенің төрт түрінің өсімдік шикізатын жинауды жалғастырылды. Тянь-Шань шиесінің (Prunus griffithii var. tianshanica) 51 үлгісінің жемістері мен жапырақтары (in vitro культурасына енгізу және молекулалық-генетикалық талдау үшін) жиналды; 50 сүйел шие үлгісі (Prunus verrucosa Franch.); Қызыл шиенің 33 үлгісі (Prunus erythrocarpa (Nevski) Gilli) және бұталы шиенің 31 үлгісі (Prunus fruticosa Pall.). Өсімдік шикізатын in vitro  культурасына   енгізу бойынша жұмыс жалғасты. Алғаш рет жабайы шиенің төрт түрінің 25 үлгісінен тұратын асептикалық өсімдіктердің коллекциясы жасалынды. Қазіргі уақытта in vitro культурасында сақталған төрт шие түрінің 2300 асептикалық өркендері бар, олар криоконсервациялау хаттамасын әзірлеу және криогендік коллекцияны құру үшін пайдаланылады. Қазақстанда алғаш рет шиенің төрт түріне молекулярлық-генетикалық зерттеу жүргізілуде. ДНҚ-ны оқшаулау және тазарту, штрих-кодтау және жабайы шие түрлерінің SSR маркерлеріне үлгілерді талдау бойынша жұмыстар жалғасуда.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Создана коллекции асептических растений in vitro четырех дикорастущих видов вишни для сохранения ценного генетического материала Казахстанской флоры.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қазақстан флорасының құнды генетикалық материалын сақтау үшін төрт жабайы шие түрінің асептикалық in vitro өсімдіктерінің коллекциясы жасалды.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілмеді

Efficiency (in Russian) : Асептическая коллекция ценных видов вишни будет использована для включения в селекционный процесс по созданию новых отечественных устойчивых к стресс-факторам сортов и подвоев, что будет иметь экономическую эффективность.

Efficiency (in Kazakh) : Селекция процесіне қосу үшін шиенің бағалы түрлерінің асептикалық коллекциясы экономикалық тиімді болатын күйзеліс факторларына төзімді жаңа отандық сорттар мен тамыр сабақтарын жасау үшін пайдаланылады.

Field of application (in Russian) : Биотехнология, растениеводство

Field of application (in Kazakh) : Биотехнология, өсімдік шаруашылығы