The object of research, development or design (in Russian) : Топонимический ландшафт приграничных территорий Северо-Казахстанской области и Российской Федерации

The object of research, development or design (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстан облысы мен Ресей Федерациясының шекаралас аумақтарының топонимикалық ландшафты

Aim of work (in Russian) : Интегральное описание топонимического ландшафта приграничных территорий Северного Казахстана и России, создание полномасштабной базы топонимического материала, выявление исторических ареалов расселения казахов на приграничных территориях России через топонимы, определение роли топонимов в формировании духовной и материальной культуры этносов, привитие духовно-нравственных ценностей подрастающему поколению через призму наименований объектов родного края.

Aim of work (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстан мен Ресейдің шекаралас аумақтарының топонимикалық ландшафтының интегралды сипаттамасы, топонимикалық материалдың толық ауқымды базасын құру, топонимдер арқылы Ресейдің шекаралас аумақтарында қазақтардың қоныстануының Тарихи ареалдарын анықтау, этностардың рухани және материалдық мәдениетін қалыптастырудағы топонимдердің рөлін анықтау, туған өлке объектілері атауларының призмасы арқылы өскелең ұрпаққа рухани-адамгершілік құндылықтарды сіңіру.

Методы исследования (на русском) : В ходе исследования использовались разные методы и приемы: описательный метод, элементы историко-сравнительного метода, прием сплошной выборки, языковая атрибуция, инвентаризация и систематизация, дифференциация топонимического материала. Предложенный подход может применяться в описании этноязыковых процессов в контексте создания этноязыковой картины любого топонимического ландшафта приграничья. Применялись: Статистический метод – сбор информации о географических объектах исследуемой территории, их систематизация и классификация; - Метод дистанционных наблюдений – исследование земной поверхности с помощью воздушных или космических аппаратов; - Геоинформационный метод – обработка данных, полученных с помощью дистанционных наблюдений, в профессиональных прикладных программах (ГИС-программы) - Картографический метод – создание карт для отображения собранной информации. - Метод полевых исследований и наблюдений. При производстве полевых работ использована спутниковая геодезическая аппаратура фирмы «Trimble» R8s. Применена улучшенная по точности измерениям технология нового поколения Глобальной навигационной спутниковой системы GPS (Global Positioning System) нового поколения GNSS. Спутниковые определения, выполненные относительными методами, обеспечивают качественное определение плановых координат и высот в системе координат и высот пунктов геодезической основы.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу барысында әртүрлі әдістер мен әдістер қолданылды: сипаттамалық әдіс, тарихи-салыстырмалы әдістің элементтері, үздіксіз іріктеу әдісі, тілдік атрибуция, түгендеу және жүйелеу, топонимикалық материалды саралау. Ұсынылған тәсіл шекараның кез-келген топонимикалық ландшафтының этно-лингвистикалық көрінісін құру контекстінде этно-лингвистикалық процестерді сипаттауда қолданылуы мүмкін. Қолданылды: Статистикалық әдіс-зерттелетін аумақтың географиялық объектілері туралы ақпарат жинау, оларды жүйелеу және жіктеу; - Қашықтықтан бақылау әдісі-Жер бетін әуе немесе ғарыш аппараттарының көмегімен зерттеу; - Геоақпараттық әдіс – кәсіби қолданбалы бағдарламаларда (ГАЖ бағдарламалары)қашықтықтан бақылау арқылы алынған деректерді өңдеу - Картографиялық әдіс-жиналған ақпаратты көрсету үшін карталар жасау. - Далалық зерттеу және бақылау әдісі. Далалық жұмыстарды жүргізу кезінде "Trimble" r8s фирмасының спутниктік геодезиялық аппаратурасы пайдаланылды.GNSS жаңа буынының GPS жаһандық навигациялық спутниктік жүйесінің (Global Positioning System) жаңа буынының өлшеу дәлдігі бойынша жақсартылған технологиясы қолданылды. Салыстырмалы әдістермен орындалған спутниктік анықтамалар геодезиялық негіз пункттерінің координаттар жүйесіндегі жоспарлы координаттар мен биіктіктерді сапалы анықтауды қамтамасыз етеді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Собран материал по топонимам СКО для разработки 2D-карты с использованием ГИС-технологий. Подготовлена карта, перечень и обозначения сакральных мест и природных объектов региона. Выполнены топографические аэрофотосъемочные работы для получения данных для создания картографической основы. Создана картографическая топонимическая основа для разработки карт. Разработан электронный портал топонимических карт с интерактивной связью. На сайте представлены интерактивные карты СКО. https://www.toponym-nkr.kz По результатам исследований опубликованы статьи Scopus (Q 1) и две статьи в рецензируемых отечественных изданиях, рекомендованных КОКСНВО. Выступление с докладом «The Ethnic Groups in the Toponymic Landscape of the North Kazakhstan Region» на МНК «Диалог языка и культуры в ономастике XXI века» (Литва). Подготовлена и отправлена для рецензирования в научный журнал Q1 статья «Этноязыковая картина топонимического ландшафта приграничных с Северо-Казахстанской областью территорий Российской Федерации» На базе НАО СКУ им. М. Козыбаева проведена МНПК «Универсальные и локальные особенности в топонимике, фольклористике и этнокультурологии в пространстве трансграничья» с участием ученых из городов Омск, Уфа (Башкортостан), Тюмень и Элиста (Калмыкия), где обсудили проблемы исследования иноэтничных топонимов и историко-культурную обусловленность. Опубликован Региональный топонимический словарь Северо-Казахстанской области.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : ГАЖ технологияларын пайдалана отырып, 2D-картаны әзірлеу үшін СҚО топонимдері бойынша материал жиналды. Аймақтың киелі орындары мен табиғи нысандарының картасы, тізімі мен белгілері дайындалды. Картографиялық негіз жасау үшін деректерді алу үшін топографиялық аэрофототүсірілім жұмыстары орындалды. Карталарды әзірлеу үшін картографиялық топонимикалық негіз жасалды. Интерактивті байланысы бар топонимикалық карталардың электрондық порталы әзірленді. Сайтта СҚО интерактивті карталары ұсынылған. https://www.toponym-nkr.kz Зерттеу нәтижелері бойынша Scopus (Q 1) мақалалары және КОКСНВО ұсынған рецензияланған отандық басылымдарда екі мақала жарияланды. "ХХІ ғасырдағы ономастикадағы Тіл және Мәдениет диалогы" (Литва) ХҒК-да "the Ethnic Groups in the Toponymic Landscape of the North Kazakhstan Region" баяндамасымен сөз сөйлеу. Q1 ғылыми журналына рецензиялау үшін "Ресей Федерациясының Солтүстік Қазақстан облысымен шекаралас аумақтарының топонимикалық ландшафтының этно-тілдік бейнесі"мақаласы дайындалып, жіберілді СҚУ КЕАҚ базасында. М.Қозыбаева Омбы, Уфа (Башқұртстан), Тюмень және Элиста (Қалмақия) қалаларының ғалымдарының қатысуымен "трансшекаралық кеңістіктегі Топонимика, фольклортану және этномәдениеттанудағы әмбебап және жергілікті ерекшеліктер" ХҒПК өткізілді, онда шетелдік топонимдерді зерттеу мәселелері және тарихи-мәдени шарттылық талқыланды. Солтүстік Қазақстан облысының Өңірлік топонимикалық сөздігі жарияланды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : неприменимо

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : қолданылмайды

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілген жоқ

Efficiency (in Russian) : Картографическая топонимическая основа способствует разработке комплекса карт по топонимии региона. Интерактивные карты топонимов СКО позволят:  лучше понять и оценить культурное наследие  могут использоваться для разработки туристических маршрутов  в образовательных целях в школах и вузовской практике.  для планирования городского развития, сохранения культурного наследия. Региональный топонимический словарь позволяет обучающимся легко ориентироваться в топонимической терминологии, иллюстративный материал способствует познавательной и творческой активности учащихся. Иллюстрации, созданные с помощью искусственного интеллекта, позволяют активизировать ассоциативное поле обучающихся, что способствует формированию критического мышления и позволяют задействовать глубинные мыслительные процессы для генерации новых образов на основе локального топонимического материала. Изучение иноэтничных топонимов региона, показало следы топонимического субстрата, что свидетельствует о тесных этнических контактах и активных миграционных процессах в прошлом.

Efficiency (in Kazakh) : Картографиялық топонимикалық негіз аймақ топонимиясы бойынша карталар кешенін жасауға ықпал етеді. СҚО топонимдерінің интерактивті карталары: мәдени мұраны жақсы түсіну және бағалау туристік маршруттарды әзірлеу үшін пайдалануға болады мектептерде және жоғары оқу орындарында білім беру мақсатында. қала дамуын жоспарлау, мәдени мұраны сақтау. Аймақтық топонимикалық сөздік студенттерге топонимикалық терминологияны оңай басқаруға мүмкіндік береді, иллюстрациялық материал оқушылардың танымдық және шығармашылық белсенділігіне ықпал етеді. Жасанды интеллект көмегімен жасалған иллюстрациялар оқушылардың ассоциативті өрісін белсендіруге мүмкіндік береді, бұл сыни ойлауды қалыптастыруға ықпал етеді және жергілікті топонимикалық материал негізінде жаңа бейнелерді қалыптастыру үшін терең ойлау процестерін қолдануға мүмкіндік береді. Аймақтың шетелдік топонимдерін зерттеу топонимикалық субстраттың іздерін көрсетті, бұл өткен этникалық байланыстар мен белсенді көші-қон процестерін көрсетеді.

Field of application (in Russian) : Ономастика, топонимика, лингвистика, история, география, культурология, фольклористика, социология. этнолингвистика

Field of application (in Kazakh) : Ономастика, топонимика, лингвистика, тарих, география, мәдениеттану, фольклортану, әлеуметтану. этнолингвистика