The object of research, development or design (in Russian) : Племенное стадо крупного рогатого скота помесных алатауско-швицких и чистопородных алатауских коров в базовом хозяйстве К.Т. «Хильниченко и К».

The object of research, development or design (in Kazakh) : "Хильниченко и К" КС базалық шаруашылығындағы алатау тұқымды етті-сүтті асыл тұқымды таза және будан сиырларнының табыны.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта заключается в разработке национальной стратегии сохранения и рационального использования исчезающей отечественной алатауской породы крупного рогатого скота, путем использования селекционно-технологических и молекулярно-генетических методов.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты селекциялық, технологиялық және молекулалық-генетикалық әдістерді қолдану арқылы жойылып кету қаупі төнген отандық алатау ірі қара тұқымын сақтау және ұтымды пайдаланудың ұлттық стратегиясын әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : При реализации проекта применялись общепринятые зоотехнические, статистические и генетические методы исследований.

Методы исследования (на казахском) : Жобаны іске асыру кезінде жалпы қабылданған зоотехникалық, статистикалық, экономикалық және инновациялық молекулалық-генетикалық әдістер қолданылатын болады.

Obtained results and novelty (in Russian) : По результатам научных исследований в 2024 году установлен расход кормов, проведен их анализ и разработаны рационы для опытной и контрольной групп. С учетом выявленных недостатков в системе кормления проведена оптимизация и корректировка новых рационов для лактирующих и сухостойных коров. Установлены степени лёгкости отелов у животных контрольной и опытной групп, в сравнительном аспекте изучены показатели живой массы новорожденных телят. Изучена молочная продуктивность коров опытной и контрольной групп за первые 100 дней и до окончания лактации (305 дней), проведена биометрическая обработка полученных материалов. Установлен химический анализ молока от животных подопытных групп. Определена живая масса молодняка новой генерации, полученного от коров опытной и контрольной групп, по возрастным периодам (при рождении и в 6 месяцев). Коэффициент вариации (Cv) среднего значения живой массы бычков, полученных от коров опытной группы на 2,74 % превышал показатель контрольной группы при рождении и на 1,2 % в 6-ти месячном возрасте. Установлена структура генома помесных и чистопородных животных, по каждой группе определены ожидаемая и наблюдаемая гетерозиготности, а также проявление случайного инбридинга в 4-х базовых хозяйствах.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Ғылыми зерттеулердің нәтижелері бойынша 2024 жылы азық шығыны анықталды, оларға талдау жүргізілді және тәжірибелік және бақылау топтарына арналған рацион әзірленді. Азықтандыру жүйесіндегі анықталған кемшіліктерді ескере отырып, сауын және буаз сиырларға арналған жаңа рацион оңтайландырылды және түзетілді. Бақылау және тәжірибелік топтардың жануарларында төлдеудің жеңілдігі анықталды, салыстырмалы түрде жаңа туған бұзаулардың тірі салмағының көрсеткіштері зерттелді. Тәжірибелік және бақылау топтарындағы сиырлардың сүт өнімділігі алғашқы 100 күнде және лактация аяқталғанға дейін (305 күн) зерттелді, алынған материалдарға биометриялық өңдеу жүргізілді. Сынақ топтарының жануарларынан алынған сүттің химиялық талдауы анықталды. Жас кезеңдері бойынша (туған кезде және 6 айда) тәжірибелік және бақылау топтарының сиырларынан алынған жаңа ұрпақ төлінің тірі салмағы анықталды. Тәжірибелік топтағы сиырлардан алынған бұқашықтардың тірі салмағының орташа мәнінің вариация коэффициенті (Cv) туу кезіндегі бақылау тобының көрсеткішінен 2,74%-ға және 6 айлық жаста 1,2% - ға артық болды. Будан және таза тұқымды жануарлардың геномдық құрылымы анықталды, әр топ бойынша күтілетін және байқалып отырған гетерозиготтылық, сондай-ақ 4 базалық шаруашылықтарда кездейсоқ инбридингтің көрінісі белгіленді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработанные и скоректированные рационы позволят увеличить получаемую в базовых хозяйствах продукцию, повлияют на снежение ее себестоимости. Проведенные в текущем году генетические исследования показали, что коэффициенты инбридинга варьировали между популяциями базовых хозяйств от -0,005 до -0,033. Значения коэффициента инбридинга были выше в КХ «Мамед» и ТОО «Какпатас Кордай» по сравнению с другими хозяйствами. Минимальные значения коэффициента инбридинга были отрицательными во всех популяциях и объясняются более высокой наблюдаемой гетерозиготностью. А это исключает проявления отрицательного воздействия инбридинга при последующем разведении и обеспечит будущую экономическую эффективность.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Әзірленген және түзетілген рациондар базалық шаруашылықтарда алынатын өнімді ұлғайтуға мүмкіндік береді, оның өзіндік құнының қарлануына әсер етеді. Ағымдағы жылы жүргізілген генетикалық зерттеулер инбридинг коэффициенттері базалық шаруашылықтардың популяциясы арасында -0,005-тен -0,033-ке дейін өзгергенін көрсетті. Инбридинг коэффициентінің мәні "Мамед" ШҚ мен "Қақпатас Қордай" ЖШС-де басқа шаруашылықтармен салыстырғанда жоғары болды. Инбридинг коэффициентінің минималды мәндері барлық популяцияларда теріс болды және байқалған гетерозиготалықтың жоғарылауымен түсіндіріледі. Бұл кейінгі өсіру кезінде инбридингтің теріс әсерінің көріністерін болдырмайды және болашақ экономикалық тиімділікті қамтамасыз етеді.

Level of implementation (in Russian) : В текущем году в производство были внедрены новые скоректированные рационы кормления лактирующих и сухостойных коров, что позволило их сбалансировать по биологически активным веществам.

Level of implementation (in Kazakh) : Осы жылы шаруашылыққа сауын және буаз сиырларды азықтандырудың жаңа түзетілген биологиялық белсенді заттар арқылы теңестірілген рациондары енгізілді .

Efficiency (in Russian) : Предтворительные расчёты показали, что рассчетная эффективность разработанных рационов для лактирующих и сухостойных коров в перспективе позволит стабильно получать повышенные на 10-15% удои молока.

Efficiency (in Kazakh) : Алдын ала есептеулер көрсеткендей, сауын және буаз сиырларға арналған рацион тиімділігі болашақта 10-15% сүт өндіруді тұрақты түрде алуға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Сельскохозяйственная (Племенное молочное скотоводство).

Field of application (in Kazakh) : Асыл тұқымды мал шаруашылығы. (Сүтті мал шаруашылығы).