The object of research, development or design (in Russian) : 220 казахстанских и зарубежных сортов и линий гексаплоидной пшеницы

The object of research, development or design (in Kazakh) : Гексаплоидты бидайдың 220 қазақстандық және шетелдік сорттары мен линияларынан тұратын коллекциясы.

Aim of work (in Russian) : Картирование генетических факторов, детерминирующих устойчивость к Septoria nodorum, на основе полногеномного исследования ассоциаций в коллекции гексаплоидной пшеницы

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстандық гексаплоидты бидай коллекциясының бүкіл геномдық ассоциацияларын зерттеу (GWAS) негізінде Septoria nodorum төзімділігін айқындайтын генетикалық факторларды карталау.

Методы исследования (на русском) : оценка полевой устойчивости к S. nodorum – по методике Saari, Prescott (1975); оценка проростковой устойчивости к расам гриба – по шкале Lamari, Bernier (1989); структуру популяции оценивали по программе STRUCTURE 2.3.4; PCA анализ – по PAST v.3.15; матрикс родства сортов – по TASSEL v. 5.2.24.

Методы исследования (на казахском) : S. nodorum-ға егіс алқабындағы төзімділікті бағалау – Saari, Prescott әдістемесі бойынша (1975); саңырауқұлақ расаларына өскіндегі төзімділікті бағалау – Lamari, Bernier шкаласы бойынша (1989); популяция құрылымы STRUCTURE 2.3.4 бойынша; PCA талдауы – PAST v. 3.15 бойынша; сорттардың туыстық матриксы – TASSEL v. 5.2.24. бойынша бағаланды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Изучена реакция гермоплазмы пшеницы на устойчивость к расам и хозяин-специфичным токсинам гриба S. nodorum. Выявлена гермоплазма пшеницы, устойчивая к расам и токсинам гриба. Проведена полевая оценка гермоплазмы пшеницы в 2 контрастных регионах Казахстана на устойчивость к септориозу. Проведено генотипирование коллекции образцов пшеницы с использованием технологии секвенирования нового поколения DArTseq™ с использованием SNP-маркеров. Наибольшее количество маркеров было картировано в субгеномах A и B (44,3 и 47,5%, соответственно). Идентифицировано 70 генотипов с Stb генами устойчивости, включающие 18 носителей гена Stb2 (8,18%); 28 – Stb4 (12,72%); 7 – Stb7 (3.18%) и 17 – Stb8 (8,18%).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Бидай гермоплазмасының расаларға және S. nodorum саңырауқұлағы өндіретін қожайын-спецификалық токсиндерге төзімділігіне реакциясы зерттелді. S. nodorum расасына және токсиніне төзімді бидай гермоплазмасы анықталды. Қазақстанның 2 қарама-қарсы өңірінде (Алматы және Қостанай облыстары) ересек өсімдіктердің септорияға төзімділігіне бидай гермоплазмасына далалық бағалау жүргізілді. DArTseq™ жаңа буын секвенирлеу технологиясын және SNP маркерлерін пайдалана отырып, бидай үлгілерінің жинағын генотиптеу жүргізілді. Маркерлердің ең көп саны А және В субгеномдарында картаға түсірілді (сәйкесінше 44,3 және 47,5%). Stb2 генінің 18 тасымалдаушысын (8,18%) қамтитын төзімділік гендері бар 70 Stb генотипі; 28 Stb4 генінің тасымалдаушысы (12,72%); 7 Stb7 генінің тасымалдаушысы (3.18%) және 17 Stb8 генінің тасымалдаушысы (8,18%) анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Проведен поиск ассоциаций маркер-признак для устойчивости к септориозу в панели пшеницы сортов и линий пшеницы на основании реакции к расам и токсинам SNB и данных полевой устойчивости к болезни. На основе GWAS идентифицированы QTL и ассоциации маркер-признак (MTA). Оценены межгенные взаимодействия с несколькими QTL между ассоциированными SNP. Выявлены наиболее предпочтительные аллельные комбинации и перспективные линии пшеницы, характеризующиеся устойчивостью к септориозу. План публикаций по теме за 2022-2024 г.г. выполнен (Приложение А).

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : GWAS негізінде QTL және маркер-белгі қауымдастығы (MTA) анықталды. Байланысты SNP арасындағы бірнеше QTL-мен интергендік өзара әрекеттесу бағаланады. Септорияға төзімділікпен сипатталатын ең қолайлы аллельді комбинациялар мен бидайдың перспективалы сызықтары анықталды. 2022-2024 ж. ж. тақырып бойынша жарияланымдар жоспары орындалды (А Қосымшасы).

Level of implementation (in Russian) : в качестве перспективного материала в селекции на устойчивость к септориозу рекомендуется использовать отобранные генотипы пшеницы с лучшими комбинациями аллелей SNP, ассоциированных с устойчивостью к изолятам и токсинам септориоза.

Level of implementation (in Kazakh) : ҒЗЖ нәтижелерін енгізу бойынша ұсыныстар: септорияға төзімділік селекциясында перспективті материал ретінде таңдалған бидай генотиптерін изоляттар мен септория токсиндеріне төзімділікпен ассоциацияланған SNP аллельдерінің ең жақсы комбинацияларымен пайдалану ұсынылады.

Efficiency (in Russian) : использование устойчивых к болезни сортов пшеницы принесет прибыль, равную 20%-ной стоимости продукции.

Efficiency (in Kazakh) : Жұмыстың экономикалық тиімділігі немесе маңыздылығы: ауруға төзімді бидай сорттарын пайдалану өнімнің 20% құнына тең пайда әкеледі.

Field of application (in Russian) : молекулярная генетика и селекция растений, фитопатология.

Field of application (in Kazakh) : молекулалық генетика және өсімдік селекциясы, фитопатология.